مدل حمامهای ایرانی

مدل حمامهای ایرانی با دیزاین های بی نظیر و لاکچری جهت ایده گرفتن در سایت الی مگ.امیدواریم این مطلب از سایت مدل ما مورد توجه شما قرار گیرد.

در تمام ادوار، پاکیزگی یکی از دغدغه های همیشگی بشر بوده است، مخصوصا زمانی که ادیان نیز بر این امر تاکید نموده اند. از میان عناصر پاک کننده یعنی آب، باد، خاک و آتش، بشر آب را برای پاک نمودن خود انتخاب کرد. زمانی که هنوز انسان مکانی خاص برای استحمام ایجاد نکرده بود، کنار نهر آب و رودخانه، بساط شستشوی خود را پهن می کرد.

با بررسی برخی شواهد و مدارک موجود، این گونه استنباط می شود که ایجاد مکانی با عنوان “گرمابه” یا همان “حمام” در زمان “سلیمان نبی” صورت گرفته است. برخی نیز معتقدند حمام توسط بقراط (پزشک یونانی) ایجاد شده، آن هم به این شکل که بیماری برای درمان گرفتگی عضله و عصب به او مراجعه کرد و بقراط دستور داد، او را درون گودالی (خزینه) از آب گرم قرار دهند تا عصب او به آرامی باز شود و به این نحو او مداوا شد. حتی با این وجود نیز، بقراط حدود ۵ قرن بعد از سلیمان نبی می زیسته است.

در “کارنامه اردشیر بابکان”، کلمه “آبزَن” به کار رفته که در شاهنامه به “گرمابه” برگردانده شده است. هم چنین در شاهنامه، در داستان “ضحاک” در رابطه با حمامِ خون، از کلمه “آبدَن” استفاده شده است که شاید شکلی دیگر از کلمه “آبدان” باشد. ( همی خونِ دام و دَد و مرد و زن/ بریزد، کُند در یکی “آبدن”) طبق ابیاتی از شاهنامه (می توان بخشی از شاهنامه را تاریخ مکتوب ایران محسوب نمود)، ایرانیان از سال های دور با حمام آشنا بوده اند.

هم چنین در دوره “انوشیروان” (۵۳۱ میلادی)، طبیبی با نام “تباذوق” به او نصیحت کرد: “هر دو روز به گرمابه رو، از آن که گرمابه از قعر بدن خلط ها بیرون آرد که دارو بدان نرسد” زمانی که مردم حجاز حمام نداشتند، “پیامبر” به آن ها چنین مژده داد: “به زودی سرزمین ایران بر شما گشوده خواهد شد و شما در آن خانه هایی به نام “حمام” خواهید یافت.”

نخستین حمام قاهره در اواخر قرن چهارم ه.ق به فرمان “عزیزبن المعزالعبیدی” (یکی از خلفای فاطمی مصر) ایجاد شد. گرمابه های عمومی نمادی از فرهنگِ خاورزمین در گذشته محسوب می شدند و نمونه هایشان در ایران باستان، خاندان عثمانی و بعضی از کشورهای شمال آفریقا که جزو قلمرو عثمانی بودند، وجود داشت.

در دوره اسلامی ساخت حمام به اوج خود رسید، زیرا شستوشوی جسم برای ایرانیان نه تنها برای پاکیزگی که جزئی از دین و آیین مذهبی آن ها بود. یکی از عمده دلایلی که مسلمانان به حمام می روند انجام غسل های واجب و مستحب در دین اسلام است. غسل کردن به معنای شستن سر و بدن، به دلایل خاص و با نیت قلبی و با روش های دستور داده شده توسط دین، صورت می گیرد.

در دوره سلجوقی (یکی از دوران های مهم در عرصه معماری) تحولات زیادی در ایجاد بناهای عام المنفعه مانند گرمابه ها صورت گرفت. با این که بسیاری از این آثار بر اثر حمله مغول از بین رفته اند، اما شواهد تاریخی گواه بر این امر است که معماری حمام ها مخصوصا در شهرهای بزرگ در این دوره، از اهمیت زیادی برخوردار بودند.

عصر صفوی دوره رونق ساخت حمام بود. از جمله آثار بی نظیر به جای مانده از آن دوران می توان به حمام گنجعلی خان، خسروآقا و حمام علیقلی آقا اشاره کرد. زمانی که ساخت حمام های عمومی گسترش پیدا کرد، این بنا تبدیل به بخشی جداناپذیر از شهرها و روستاها شد و کاربری آن دیگر صرفا استحمام نبود، بلکه کارکردهایی مانند نطافت و سلمانی، محل خواب برای فقرا، پزشکی، پیشگیری از بیماری، قرنطینه، محلی برای جشن و مهمانی و … نیز به آن اضافه شد.

این مسئله سبب شد تا پزشکان، فقها، مینیاتوریست ها، شعرا و ادبا، محتسبین، نقاشان، معماران، متصدیان تاسیسات و صنعتگران در ساخت حمام ها اظهار نظر کنند و همین امر باعث پیشرفت و شکوه این بناها شد.نوعی حمام “سیار یا سفری” نیز در دوره صفوی وجود داشت که در جایی مانند سپاه جنگ و … از آن استفاده می کردند.

در سفرنامه هایی، از این نوع حمام یاد شده است. مانند پیترو دلاواله(جهانگرد ایتالیایی) که این گونه نوشته است: “چون اردوکشى در ایران تقریباً مداوم است و همه، از سربازان گرفته تا درباریان، بیشتر اوقات خود را در اردوگاه ها به سر مى برند تا در خانه، این است که به هزاران وسایل مختلف سعى کرده اند این ایام با راحتى بیشترى به سر آید.

حتى حمام هاى متحرک نیز با قشون همراه است که در دشت و صحرا آن ها را در زیر چادرها نصب مى کنند. من خود، بارها دستگاه هاى بزرگى را که از چوب است و به عنوان حمام از آن استفاده مى کنند دیده ام که آنها را بر روى شتر حمل مى کنند؛ ولى طرز کار این حمام ها را نمى دانم چگونه است، زیرا هرگز به زیر چادرهایى که آنها را در آنجا نصب می کنند نرفته ام”.

بنای حمام های عمومی را پایین تر از سطح معابر می ساختند زیرا به این ترتیب جریان آب راحت تر به سیستم آبرسانی حمام وارد می شد، همچنین باعث گرم نگه داشتن فضای داخل بنا در فصل زمستان و معتدل بودنش در تابستان می شد. ساختمان حمام ها از بخش های مختلفی مانند سربینه(رختکن حمام)، میاندر، خزینه و … تشکیل می شد.

از جمله عواملی که در ایجاد فضاهای داخلی ساختمان حمام ها نقش مهمی داشتند، تنظیم دما و رطوبت داخل بنا، مسیر دسترسی به آب های روان، به وجود آوردن مسیری برای خروج فاضلاب و محل قرارگیری بنا بود. پلانی که برای ساخت حمام ها از آن استفاده می شد، چهارایوانی و گنبد اصلی بود که در برخی موارد هم از پلان چهار ایوانی کم عمق و به کارگیری ستون در سربینه و گرمخانه بهره گرفته شده است.

این نوع بناها به دلیل بسته بودن محیطشان ارتباط چندانی با فضای بیرونی نداشتند و به همین دلیل نقش عواملی مانند باد و آفتاب و شرایط جغرافیایی در ایجاد بنا و فضاهای داخلی آن بسیار کمرنگ بود و در ساخت آن ها، الگوهای نسبتا مشابهی به کار می رفت.

در این بناها، بخش های مختلف مانند هشتیِ ورودی، سربینه، میاندَر، گرمخانه، خزینه و سایر فضاها، به صورت سلسه مراتبی قرار می گرفتند و سربینه، میاندَر و گرمخانه سه فضای اصلی در حمام های قدیمی محسوب می شدند. برخی از فضاهای خدماتیِ مکمل مانند نظافت خانه و سرویس بهداشتی نیز در اکثر حمام ها به صورت یکسان وجود داشت، البته شاید با کمی تفاوت. نحوه ارتباط این فضاها با یکدیگر یکی از مواردی بود که باعث می شد، بنای حمام ها از هم متمایز باشند.

ارتفاع سقف و محل قرارگیری بخش های مختلف حمام، نقش زیادی در تنظیم دما و رطوبت آن قسمت داشت. به این صورت فضای سربینه که نیاز به گرما و رطوبت کمتری داشت، در عمقی کمتر از زمین ایجاد می شد و ارتفاع آن بلندتر از سایر بخش ها بود، همچنین منبع حرارتی کمتری در آن به کار می رفت.

در رابطه با گرمخانه، داستان برعکس بود، یعنی این قسمت نیاز به گرما و رطوبت زیادی داشت، به همین دلیل ارتفاعش نسبت به سایر بخش ها کمتر بود و در عمق بیشتری ساخته می شد. این قسمت از حمام دارای منابع حرارتی زیادی از جمله گرمایش از کف بود.

این ترفندها باعث تجمع گرما در فضا و صرفه جویی در مصرف سوخت می شد. همچنین گنبدِ این قسمت را کوچکتر و خوابیده تر می ساختند تا هم تبادل حرارتی کاهش پیدا کند، هم فضای داخل ارتباط کمتری با محیط بیرونی داشته باشد و مکش هوای گرمِ داخل به بیرون نیز کمتر شود.